‘Bartın’da her 8 kişiden biri yaşlı’

Bartın Halk Sağlığı Müdürlüğü’nde görevli Psikolog Çağlar Kuzu, Yaşlılara Şiddet, İhmal ve Suistimal Farkındalık Günü münasebetiyle açıklama yaparak, yaşlı ihmal ve istismarına karşı önemli uyarılarda bulundu. Kuzu, açıklamasında şu ifadeleri kullandı; “Uzayan insan ömrü ile birlikte tüm dünyada yaşlı nüfusu giderek artmaktadır. Ülkemiz açısından duruma rakamlar ile bakacak olursak Türkiye İstatistik Kurumu(TÜİK) verilerine göre 2007-2016 yılları arasında ülke nüfusumuz yaklaşık 10 milyon artarken Dünya Sağlık Örgütü’nün yaşlılık kriteri olan 65 yaş ve üstü nüfus 1,5 milyonun üzerinde artış göstermektedir. Son dört yıla baktığımızda ise yaşlı nüfusun artışı çok daha dikkat çekici olarak göz önündedir. Nüfusumuz son dört yılda 4 milyon artarken 65 yaş üstü nüfus ise yaklaşık 1 milyon artış göstermektedir.

Önemli bir toplumsal sorun

Ülkemizde her 12 kişiden biri ilimiz Bartın’da ise her 8 kişiden biri yaşlıdır. Yaşlı insanların sayısı giderek artmaktadır. Tabloya bakıldığı zaman artan yaşlı nüfusa yönelik çalışmaların yapılması önem kazanmaktadır. Çünkü artan nüfus ile birlikte yaşlılık dönemindeki sorunlar daha fazla dikkat çekmekte ve gelecekte çok daha büyük sorunlar haline geleceği görülmektedir. Bu dönemde yaşanan sorunlar içerisinde yaşlı istismarı ve ihmali önemli bir toplumsal sorundur.

Fiziksel istismar

Yaşlı bireye bakan veya yaşlının güvendiği bir konumda olan kişi tarafından yaşlıya kasıtlı olarak ağrı, acı verici her türlü bedensel uygulama fiziksel istismar olarak kabul edilir. Vurmak, tokatlamak, yakmak, vurmak, bağlamak, fazla ya da yanlış ilaç vermek fiziksel istismar örnekleridir. Yaşlı bireyin fiziksel istismara uğramış olabileceğini gösteren başlıca belirtiler; boyun ve kollardaki çürük, morluk gibi izler, el ve ayak bileğindeki kamçı ya da halat izleri, tekrarlanan, açıklanamayan yaralar, yaralanma hakkındaki çelişkili, kaçamak ifadeler ve tutumlar, tekrarlanan yaralanmalarda aynı sağlık kurumuna gitmeyi reddetme gibi durumlardır.

Psikolojik istismar

Yaşlının güvendiği konumda olan birisi tarafından kasıtlı olarak ruhsal açıdan acı verme duygusal ya da psikolojik istismar olarak kabul edilir. Sevgi, şefkat, ilgi, onay, destek gibi duygu ve duygusal ihtiyaçların göz ardı edilmesi, küçümsenmesi, inkâr edilmesinin yanında, bağırmak, hakaret etmek, korkutmak, suçlamak, göz ardı etmek ya da aşağılamak gibi örnekler psikolojik istismarı içerir. Sık görülen psikolojik istismar örneklerinden biri de, kişiyi fiziksel ya da mental bir durumu gerektirmemesine rağmen huzurevine göndermek ile tehdit etmektir. Başlıca psikolojik istismar belirtileri arasında; bireyin cevap vermemesi, iletişim kurmaması, şüpheli ve mantıksız korku yaşaması, sosyal ilişkilerde ilgi eksikliği olması, kronik fiziksel ve psikolojik sağlık problemlerinin olması sayılabilir.

Cinsel istismar

Cinsel istismar bireyin kendi rızası olmadan herhangi bir cinsel aktiviteye zorlanmasıdır. Örnek olarak isteği olmadan dokunma, tecavüz, zorla soyunma, açık şekilde cinsellik içeren fotoğraf çekmek gibi davranışlarda bulunmaktır. Başlıca cinsel istismar belirtileri olarak; açıklanamayan anal ve vajinal kanama, kanlı, yırtık giysiler, göğüslerdeki çürük ve morluklar, cinsel ilişki ile bulaşan hastalıklar ve vajinal enfeksiyonlar sıralanabilir.

Ekonomik ve hak istismarı

Yaşlının güvendiği konumda olan birisi tarafından yaşlı bireyin para veya malının kötüye kullanılması veya çalınması ekonomik istismar olarak kabul edilir. Zihinsel yetersizliği gösterilmeyen yaşlı kişilerin sivil ve hukuki haklarının ihlal edilmesi, yasadışı ya da izinsiz olarak mallarının, parasının, banka veya emeklilik hesabının ya da diğer değerli varlıklarının kullanılması ve değiştirilmesi, kendi evinden çıkartılması ve hile yolu ile vekaletname alınması ekonomik ve hak istismarı örnekleridir. Sözü edilen bu istismar türlerini yapan kişiler kontrol ya da otorite pozisyonundaki herhangi bir kişi olabilir. Bu kişi eş, çocuk, akraba, arkadaş ya da komşu, gönüllü yardımcı, hizmetçi, sağlık görevlisi, sosyal hizmetler görevlisi ya da çevredeki başka görevli kişi olabilir.

Yatak yaraları ihmal göstergesi

Yaşlıya yaklaşım sorunlarından biri de yaşlı ihmalidir. Yaşlı ihmali, kişiyi, yiyecek, giyecek, ısınma gibi temel gereksinimlerinden mahrum etmek olarak tanımlanabilir. Yaşlının bedensel temizliği ya da giyinmesine yardım etmede yetersizlik, bedensel ve ruhsal sağlık gereksinimlerini sağlamada yetersizlik, sağlığını ve güvenliğini tehdit eden zararlardan korumada yetersizlik, bakımına gerekli dikkat ve özen göstermesinde yetersizlik, bireyin bakımından sorumlu olan kişi ya da kişiler tarafından yalnız bırakılması yaşlı ihmalinin varlığını gösteren durumlardır. Yaşlı ihmalini gösteren belirtiler arasında; yatak yaraları, aşırı zayıflama, kilo kaybı ve gözlerde çökme, dehidratasyon, bireysel hijyenin kötü olması, yatak ya da elbiselerin kirli olması, tedavi edilmeyen mental ya da fiziksel rahatsızlıklar, görünen yaralarını inkâr etme ya da fazla açıklama yapma, ilacını almama sayılabilir.

Yaşlı bireyin yaşam kalitesinin arttırılması önemli

İstismar ve ihmalin önlenmesine yönelik ilk ve en önemli adım, şiddet içeren, kötü davranma ve ihmal olarak nitelendirilebilecek davranışların yaşlı birey, aile ve toplumca tanınması ve önleyici girişimlerin seçilmesidir. Buna ilave olarak artan bakım sorumlulukları karşısında yaşlı bireyin yaşam kalitesinin arttırılması ve bağımsızlığı için aileyi eğitmek, ona destek vermek ve bakım için cesaretlendirmekte önemlidir.

Destek ve öneriler alınması sağlanmalı

Yaşlıların topluma aktif katılımını sağlayacak olanaklara yer verilmelidir. Arkadaşları ve komşuları ile sosyal ilişkilerini sürdürmeleri, sosyal ve toplumsal etkinliklere, katılımları sağlanmalıdır. Yaşlıların yalnız kalmaması sağlanmalıdır. Ancak beraber kalacağı kişi geçmişinde şiddete başvurmayan, madde kullanım öyküsü olmayan biri olmalıdır. Banka hesapları veya sosyal güvenlik evrakları kontrol edilerek düzenlemeler yapılmalı ve parasal güvenceleri yasal teminat altına alınmalıdır. İlerde yetersizlik yaşayabileceği durumlarda yasal açıdan yaşlıyı temsil edecek bir avukat veya yasal güçten destek ve öneriler alınması sağlanmalıdır. Yaşlılara koruyucu hizmetler sunan ajanslar, kurumlar, güvenlik birimleri veya doktoru, arkadaşı gibi güvenebileceği birinin telefon numarasını sürekli yanında bulundurmalıdırlar.

Mahremiyet ihlal edilmemeli

Aileler uzun dönemde evde bakım gücü ve potansiyellerini incelemeli ve mali boyutu ve sorumlulukları karşılamak için yetersiz ise evde yaşlının kişisel bakımı için destek almalı ve alternatif bakım kaynaklarını araştırmalıdır. Yaşlı bireyin bağımsızlığına engel olunmamalı ve mahremiyeti ihlal edilmemelidir. Aynı zamanda evde bakım veren aile bireylerinin çevresi ile ilişkilerini sürdürmesi stresle başa çıkmalarını ve bakım verme gücünü arttıracağı unutulmamalıdır.”